This is a greek edition for "Kritimu - Girit'im benim". The greek edition's cover can be seen on the left.

Εκδ: Κέδρος 2008, σελ: 448, μτφ από τα τουρκικά: Νίκη Σταυρίδη

Περιγραφή από τον εκδότη:

Κρήτη, 1898. Στην Κανεβάρο, κεντρικό δρόμο των Χανίων, χριστιανοί και μουσουλμάνοι –ο καφετζής, ο χρυσικός, ο μπακιρτζής, ο φούρναρης, ο σαμαράς και οι σιδεράδες– ανεβάζουν τα ρολά στα καταστήματά τους αδελφωμένοι στην κοινή τους μοίρα. Ανυποψίαστοι για τις ταραχές που έρχονται: «Δε χρειαζόμαστε περιπέτειες τώρα δα».

Τα νέα φτάνουν συγκεχυμένα: ο οθωμανικός και ο ελληνικός στρατός θα αποσυρθούν από την Κρήτη, ο διοικητής θα εκλέγεται από τις Προστάτιδες Δυνάμεις. Οι χριστιανοί συζητούν για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Οι μουσουλμάνοι αναρωτιούνται τι περιμένουν στην Ισταμπούλ για να βάλουν τάξη στο χάος. Μέσα στα επόμενα είκοσι πέντε χρόνια, εξεγέρσεις, συγκρούσεις, Βαλκανικοί πόλεμοι και ανταλλαγές πληθυσμών, θα πέσουν με δύναμη πάνω και στις δύο κοινότητες της Κρήτης, σπέρνοντας τον πόνο του ξεριζωμού, της προσφυγιάς και του θανάτου. Ο Ιμπραήμ Γιαρμακαμάκης, ο γιος του χρυσικού Μουσταφά εφέντη, θα δει τον κόσμο να αλλάζει δραματικά. Η προσωπική του ιστορία θα παρασυρθεί στη δίνη των καιρών: ερωτευμένος με την όμορφη Τζεμιλέ, θα την παντρευτεί και θα τη χάσει στη γέννα της κόρης τους. Η ζωή του θα ανατραπεί. Κάτι όμως θα τον πονάει το ίδιο όσα χρόνια κι αν περάσουν: «Αυτή η γη δεν είναι και δική μας; Ποιος είναι περισσότερο Κρητικός;»

«Έχουν και οι κοινωνίες μια μοίρα, όπως έχουν κι οι άνθρωποι. Η μοίρα τούτη γράφεται κάποτε με πολύ πόνο.» Μια ιστορία για τις χαμένες πατρίδες. Ένα βαθύτατα ανθρώπινο και συγκινητικό ιστορικό μυθιστόρημα που καλύπτει το διάστημα 1898-1923 και αποτυπώνει τις σχέσεις ανάμεσα στους Χριστιανούς και Μουσουλμάνους της Κρήτης, τα ανάμικτα συναισθήματα φιλίας και έχθρας μέσα στη δίνη των ιστορικών εξελίξεων και τον τρόπο με τον οποίο η ανταλλαγή πληθυσμών επηρέασε και τις δύο κοινότητες.

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι το μυθιστόρημα εμπεριέχει βιογραφικά στοιχεία, καθώς πρόκειται για την ιστορία του παππού της συγγραφέως Ιμπραήμ Γιαμαρκαμάκη, από τους Κρήτες μουσουλμάνους που αναγκάστηκαν να φύγουν από το νησί με την ανταλλαγή πληθυσμών. Το 2006 η πολιτικός επιστήμων και συγγραφέας Σαμπά Αλτίνσαϊ είχε παραστεί στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης σε Στρογγυλό Τραπέζι που είχε διοργανώσει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου με θέμα «Οι Έλληνες γράφουν για τους Τούρκους και οι Τούρκοι γράφουν για την Ελλάδα» και εισηγητές επιστήμονες και συγγραφείς και από τις δύο χώρες. Εκεί είχε τονίσει πως οφείλουμε να προσπαθούμε να είμαστε αντικειμενικοί, γιατί λειτουργούμε σαν καθρέφτης ο ένας λαός για τον άλλον.

Η Σαμπά Αλτίνσαϊ γεννήθηκε το 1961 στο Τσανάκαλε. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας. Έχει δημοσιεύσει ταξιδιωτικά κείμενα και διηγήματα σε εφημερίδες και περιοδικά. Το Κρήτη μου είναι το πρώτο της μυθιστόρημα, το οποίο θα κυκλοφορήσει επίσης στην Κροατία και στη Βουλγαρία, ενώ διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα γερμανικά.

Το background: Πάντα με ενδιέφεραν τα βιβλία και οι ιστορίες σχετικά με τη Μικρασία, τη συνύπαρξη Ελλήνων και Τούρκων, οι ανταλλαγές της κουλτούρας, οι διαφορές και κυρίως οι ομοιότητες των δύο εθνοτήτων. Έχω διαβάσει πολλά για την περιοχή, έχω ασχοληθεί με τα ήθη και τα έθιμα τα μικρασιάτικα, τόσο τα ελληνικά όσο και τα τούρκικα, πριν και μετά την Καταστροφή του 1922. Όταν σκέφτομαι τη Σμύρνη ή την Πόλη των αρχών του περασμένου αιώνα έχω πάντα στο μυαλό μου ένα χωνευτήρι πολιτισμών. Δεν είχα σκεφτεί όμως ποτέ ότι άλλο ένα τέτοιο «χωνευτήρι» θα μπορούσε να κρύβεται πολύ πιο νότια, στα Χανιά της Κρήτης.

Τα Χανιά: Κίνησαν το ενδιαφέρον μου διαβάζοντας το βιβλίο του Σήφη «Η Πολιτεία των Γιασεμιών» , λίγο πριν τη «Μάζωξη», το περσινό συνέδριο του BookCrossing που έγινε στην πόλη. Πράγματι, όταν την επισκέφτηκα, γύρισα τα σοκάκια της αναζητώντας φαντάσματα εποχών περασμένων• και τα βρήκα. Άλλωστε η ίδια η πόλη σου «μιλάει» για την ιστορία της, με τα κτίρια, τα μνημεία, το λιμάνι της.

Η αφορμή: Όταν έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο της Αλντινσάι με αφορμή την κριτική του Μανώλη Πιμπλή στο «Βιβλιοδρόμιο» της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ, ξεκίνησα να το διαβάζω περισσότερο για το άρωμα και την ατμόσφαιρα της εποχής που ήλπιζα να μου μεταδώσει. Τελικά, στάθηκε και το ίδιο το βιβλίο αφορμή για να ψάξω περισσότερα για τα θέμα των Τουρκοκρητικών, για τους οποίους ήξερα μόνο ότι επρόκειτο για μουσουλμάνους που ζούσαν στην Κρήτη και έφυγαν με την Ανταλλαγή των Πληθυσμών. Googlάροντας, έμαθα ότι το θέμα «Τουρκοκρητικοί» είναι πολύ πιο ενδιαφέρον από ότι νόμιζα, και υπάρχει αρκετά μεγάλη κόντρα μεταξύ λογίων, κυρίως όσον αφορά την καταγωγή τους.

[ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ

Σύμφωνα με την αγγλόφωνη Wikipedia οι Οθωμανοί κατέκτησαν σταδιακά την Κρήτη από τους Ενετούς, οι οποίοι είχαν υπό την εξουσία τους το νησί από το 1204. Στην τελευταία μεγάλη τους ήττα, ο Χάνδακας (το σημερινό Ηράκλειο) έπεσε στα χέρια των Οθωμανών το 1609. Η Κρήτη παρέμεινε τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έως το 1897.

Αντίθετα με άλλες οθωμανικές επαρχίες, την πτώση της Κρήτης φέρεται να μην ακολούθησε μεγάλη εισροή μουσουλμάνων. Από την άλλη, πολλοί Κρητικοί φέρονται να ασπάστηκαν το Ισλάμ –περισσότεροι από σε κάθε άλλο μέρος της Ελλάδας. Για το γεγονός αυτό έχουν δοθεί διάφορες εξηγήσεις: η αναστάτωση του πολέμου, οι εκτάσεις γης που δίνονταν σε όσους στήριξαν τους Οθωμανούς στον πόλεμο, η υπάρχουσα στο νησί διχόνοια καθολικών - ορθοδόξων, η αποφυγή των φόρων που επιβάλλονταν στους μη-μουσουλμάνους, οι περισσότερες ευκαιρίες για κοινωνική άνοδο που δίνονταν στους μουσουλμάνους και η ευκαιρία που δινόταν στους μουσουλμάνους να υπηρετούν στον μισθοφορικό οθωμανικό στρατό (μισθοφορικές θέσεις φέρονται να επιδίωκαν οι Κρητικοί άλλωστε και στον στρατό των Ενετών)

Ο υπολογισμός του ποσοστού του πληθυσμού που ασπάστηκε το Ισλάμ είναι δύσκολος, καθώς τα οθωμανικά φορολογικά αρχεία μετρούν μόνο χριστιανούς. Οι υπολογισμοί κυμαίνονται μεταξύ 30-50%. Στις αρχές του 19ου αιώνα έως και το 45% των Κρητικών ενδέχεται να ήταν μουσουλμάνοι. Στον 19ο αιώνα ο πληθυσμός παρήκμασε και στην τελευταία οθωμανική απογραφή, το 1881, οι μουσουλμάνοι αποτελούσαν μόλις το 24% του πληθυσμού, που συγκεντρωνόταν στα Χανιά, το Ρέθυμνο, τον Χάνδακα και το Μονοφάτσι. Το 1920 μόλις το 7% του πληθυσμού ήταν μουσουλμάνοι, και το 1928, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, το ποσοστό μηδενίστηκε.

Σύμφωνα με την πλειοψηφία των πηγών που βρήκα στο Ίντερνετ, οι περισσότεροι Κρητικοί μουσουλμάνοι ήταν Έλληνες που μιλούσαν μόνο κρητικά ελληνικά, όμως στην αυγή του ελληνικού εθνικισμού, ειδικά μετά την επανάσταση του 1821, ο χριστιανικός πληθυσμός τους φόρεσε την ταμπέλα του «Τούρκου». Μετά το 1821 το νησί μαστιζόταν από επαναλαμβανόμενες εχθροπραξίες μεταξύ των δύο πληθυσμών, ενώ τόσο χριστιανοί όσο και μουσουλμάνοι υπέστησαν σοβαρές απώλειες λόγω των συγκρούσεων, αλλά και λιμών και επιδημιών.

ΚΛΕΙΝΕΙ Η ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ]

Συνύπαρξη: Η συγγραφέας Σαμπά Αλντισάι δεν παίρνει θέση για το θέμα της καταγωγής των Τουρκοκρητικών. Δεν την αφορά. Ούτε κατηγορεί τους Έλληνες. Θίγει περισσότερο το θέμα της συνύπαρξης των δύο λαών. Βάζει τους ήρωές της να είναι θύματα των κοινωνικών και πολιτικών ανακατατάξεων της εποχής. Μόνο σε κάποιο σημείο του βιβλίου που ένας από τους χριστιανούς μιλά στον μουσουλμάνο πρωταγωνιστή και λέγοντας πως «αυτά τα χώματα είναι δικά μας» και εκείνος μονολογεί «γιατί, και δικά μας δεν είναι; Οι δικοί μας εδώ δεν γεννηθήκανε;». Τα Χανιά είχαν όλα τα φόντα για να γίνου πρότυπο πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Όμως, όπως σε τόσες και τόσες περιπτώσεις, η ξεροκεφαλιά των ανθρώπων αποδείχτηκε ισχυρότερη...

Μυρωδιές: Εγώ πάντως, το «άρωμα» που ήθελα να πάρω από τα Χανιά της εποχής, το πήρα. Τα μαγαζιά της Κανεβάρο, τα καφενεία στη Χαλέπα, οι αυλές των σπιτιών, μουσουλμανικές και χριστιανικές, γεμάτες μυρωδιές, γεύσεις, μελωδίες λυράρηδων, έθιμα και ήθη μιας εποχής άλλης. Πήρα ακόμη συγκινήσεις, δράματα, περιπέτεια, ακόμη και μια βόλτα στο Θέρισο (και μια συνάντηση με έναν Ελευθέριο Βενιζέλο λίιιιγο διαφορετικό από αυτόν που ξέρουμε). Αυτό που με εξέπληξε περισσότερο ήταν ότι ακόμη και οι μουσουλμάνοι της Κρήτης δεν ήταν και πολύ «τυπικοί» μουσουλμάνοι. Ακολουθούσαν τον κρητικό τρόπο ζωής, την κρητική διατροφή, τις κρητικές συνήθειες. Όταν αργότερα μετοίκησαν στην Τουρκία, οι ντόπιοι μουσουλμάνοι τους κορόιδευαν για τη «χαλαρή» άποψη που είχαν για το Ισλάμ. Η ανάγνωση των συνηθειών τους, των εθίμων τους ήταν ευχάριστη έκπληξη. Και παρουσιάζονται πολύ όμορφα από την Αλντινσάι, το κείμενό της έρεε ποτάμι. Το ίδιο όμορφα αναπτύσσεται και ο χαρακτήρας του πρωταγωνιστή της, του Ιμπραήμ, αν και προσωπικός μου αγαπημένος ήρωας του βιβλίου είναι ένας άλλος, εκκεντρικός τύπος, το Τσακάλι. Τον αγάπησα πολύ! Σας είπα; ΘΕΛΩ ΝΑ ΞΑΝΑΠΑΩ ΧΑΝΙΑ!

Τι μου έλειψε: Ένα παράρτημα, μια εισαγωγή ή ένας επίλογος που να εξηγεί την Ιστορία, αντικειμενικά, με χάρτες και στοιχεία, χωρίς να αναγκαστώ ο ίδιος να ψάξω να βρω στοιχεία. Πιθανότατα η «παράλειψη» ήταν εσκεμμένη, αφενός για να μην πάρει θέση η συγγραφέας και αφετέρου για να πλασαριστεί πιο εύκολα στους πιό «Ελληναράδες» αναγνώστες από τον εκδότη.

Στα όρια του spoiler: Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, οι Τουρκοκρητικοί επιβιβάζονται με το ζόρι στο πλοίο που θα τους οδηγήσει στην Τουρκία. Διαβάζοντας τις τελευταίες γραμμές, όπου οι οικογένειες αποχαιρετούν την «Κρήτη τους» στα ελληνικά, δεν μπόρεσα να μην συγκινηθώ. Και να κάνω να τη σύγκριση με τις αντίστοιχες των «Ματωμένων Χωμάτων» της Σωτηρίου (κατεβάστε τα δωρεάν από ΕΔΩ ), όπου ο μικρασιάτης Μανόλης Αξιώτης, επίσης πάνω στο πλοίο για την Ελλάδα, αποχαιρετά την Μικρασία που μεγάλωσε στα τούρκικα...

Αποφάσισα να βγάλω στη γύρα το βιβλιαράκι για να ταξιδέψει λίγο παραπάνω. Γίνεται, λοιπόν, bookring. Οι περιβόητοι κανόνες της apapsa ισχύουν και εδώ: :ο)

1) προσπαθήστε να κρατήσετε το βιβλίο *ΤΟ ΠΟΛΥ* μέχρι δυο μήνες,
2) προσπαθήστε να μην χαθεί στο ταχυδρομείο ή κάπου αλλού,
3) δε δανείζουμε το βιβλίο σε εξωσχολικούς,
4) επικοινωνήστε μαζί μου (ή μπορεί να σας προλάβω εγώ) αν ο επόμενος από σας έχει εξαφανιστεί από το BC ή δεν απαντάει στα PM,
5) αν είστε πολύ-πολύ νέοι, κατ' αρχάς συγχαρητήρια, τόπο στα νιάτα, και δεύτερον «θα μπείτε στο τέλος για να σιγουρευτώ πως θα είστε ακόμη εδώ γύρω και δε θα χαθεί το βιβλίο όπως τόσα άλλα» :o)

Και ένας δικός μου:

6) Γράφετε οπωσδήποτε σχόλιο. Όχι απλώς: «το πήρα, είναι στα χέρια μου» και μετά «μου άρεσε, το έστειλα στον επόμενο». Ο σκοπός είναι να μοιραστούμε τις απόψεις μας. Αν βαριέστε να γράψετε πέντε-δέκα αράδες, μην κάνετε τον κόπο να μπείτε σε αυτό το bookring.

~*~*~*~*~*~Η λίστα των συμμετεχόντων~*~*~*~*~*~

okyrhoe
karry
roumpagiat61
pilcher
maria-gr
maroula<----------το βιβλίο είναι εδώ. Εδώ και πολλούς μήνες. Ακόμη.
apapsa

Το πήρα από την μηνιαία συνάντηση χθές στο bARTesera και άρχισα το διάβασμα στο μετρό κατά την επιστροφή μου σπίτι.

Το βιβλίο έκανε μία βόλτα στο κέντρο της Αθήνας για να το υπογράψει η συγγραφέας. Αύριο θα ταξιδεύψει για Χανιά.

Το μυθιστόρημα ξεκινά σαν παραμύθι, με έναν ήρωα 'τόσο όμορφο που που έκλεβε τα μυαλά και των ίδιων των Κρητικών', λογοδοσμένος στην αγγελοπρόσωπη Τζεμιλέ, ή οποία παρομοιάζεται με την ίδια την γη της Κρήτης, πανέμορφη και καρπερή. Μάλιστα, 'την Κρήτη και την Τζεμιλέ, τους δύο του έρωτες τους θεωρούσε έναν.'
Στον γάμο τούς, η ένωση τους έχει την ευλογία της μητέρας-φύσης: 'Η υγρή ζέστη της Κρήτης είχε απλωθεί και χάιδευε τους πάντες και τα πάντα κι ο ύπνος αγκάλιασε τα κουρασμένα κορμιά του Ιμπραήμ και της Φατμά.' Μόνο που η συμβίωση τους δεν θα διαρκέσει για πολύ. 'Όταν έρθει η στιγμή, η Τζεμιλέ πεθαίνει στην γέννα.
Αυτό το γεγονός, ο χαμός της Τζεμιλέ, εκτός από προσωπική τραγωδία που σημαδεύει συναισθηματικά & ψυχολογικά τον Ιμπραήμ, συμβολίζει επίσης την ιστορική εξέλιξη της Κρήτης. Αφού εκλείψε η Οθωμανική φεουδαρχία, ακολουθεί η πολύχρονη, ταλαίπωρη (ανα)γέννηση της νέας Κρήτης. Πολλοί θέλουν να ελέγξουν ή να αποτρέψουν την διαδικασία, πολλοί είναι οι 'μνηστήρες', και κανείς δεν γνωρίζει τελικά ποιος θα αναλάβει την 'πατρότητα' της νέας αυτής οντότητας.
'Όταν ο Ιμπραήμ βρίσκει την κατάλληλη δεύτερη σύζυγο, μία νέα μάνα για την ορφανή κόρη του, την επιλέγει (υπό την προτροπή της ίδιας του μάνα) επειδή η Φατμά είναι και αυτή έχει χάσει την μητέρα της.
Δεν γνωρίζω εάν αυτό είναι πράγματι η βιογραφική αλήθεια, ή ποιητική αδεία της συγγραφέως, πάντως ταιριάζει απόλυτα με την σχηματική θεματολογία... Στρατιωτικοί, πολιτικοί, θρησκευτικοί ηγέτες, και εθνοπατέρες που δεν διστάζουν να ξεριζώνουν ολόκληρους λαούς από την μάνα-γή, για τους ιδεολογικούς και πατριωτικούς σκοπούς τους.
Ο Ιμπραήμ αν και μικρός ο ρόλος του στις ιστορικές εξελίξεις, προσπαθεί να απαλύνει τον πόνο που βιώνουν οι συντοπίτες τους, οι μουσουλμάνοι Κριτικοί που διώκονται από τα κτήματα τους, τα χωριά τους, ώσπου να βρουν καταφύγιο στην πόλη των Χανίων. Σαν την κόρη του, σαν την δεύτερη σύζυγο του, και αυτοί έχουν χάσει την μάνα-γη τους.
Η συνέχεια του παραμυθιού συνεχίζει αυτήν την διαλεκτική δόμηση. Η Αζιζέ, η πρωτότοκη κόρη του Ιμπραήμ και της Τζεμιλέ αποφασίζει ότι έχει πια ενηλικιωθεί και μπορεί να τα καταφέρει χωρίς θετή μάνα (και χωρίς πατέρα συγχρόνως). Το αποδεικνύει και μετά, όταν ή ίδια επιλέγει τον σύζυγό της.
Και όταν η Φατμά φαντασιώνει ότι οι δικοί τις υιοί θα επαναφέρουν την Οθωμανική ηγεμονία στις (προσωρινά) 'χαμένες' πατρίδες, η μοίρα έχει άλλα σχέδια, αφού η παρατεταμένη του αρρώστια του αφαιρεί την δυνατότητα να εξελιχθεί σε παραμυθένιο ήρωα του έθνους.
Αυτές οι προσωπικές, οικογενειακές εξελίξεις καθρεφτίζουν την μετάβαση από φεουδαρχία στην δημοκρατία. Οι πολίτες τώρα αποφασίζουν για το μέλλον τους, οι βουλευτές είναι αυτοί που ορίζουν την πορεία της Κρήτης, και παράλληλα το νέο έθνος της Τουρκίας δεν χρειάζεται πολεμοχαρείς ήρωες, αλλά επιστήμονες και πολιτικούς, σαν τον ιατρό Ραγκίμπ που είναι από τους πρώτους που φεύγει από την Κρήτη για την Ανατολή.
Ο 'χαμός' του ανδρισμού του υιού της Φατμά είναι κάτι δεν μπορεί να αποδεχθεί σαν τετελεσμένο γεγονός, και αποτραβιέται από τον Ιμπραήμ. Αλλά και ο ίδιος ο Ιμπραήμ χάνει την τέχνη του, το δικό του βασίλειο, το χρυσοχοείο.
Τελικά όταν ανακοινώνεται επίσημα η απόφαση της ανταλλαγής των πληθυσμών, το μόνο που μένει στο ζευγάρι είναι ο ένας για τον άλλον. Σαν όλα τα παραμύθια, για να ζήσουν, να επιβιώσουν, πρέπει να ζήσουν μαζί, δεν μπορεί να υπάρξει μέλλον ατομικό. Δεν θα αφήσουν τα παιδιά τους να είναι 'ορφανά', εάν είναι να φύγουν για άγνωστα μέρη. Η τελευταία βόλτα για την οικογένεια είναι για να πάρουν μία τελευταία πανοραμική μνήμη της γενέτειρας τους πόλη, αλλά επίσης αφορμή για να σφραγίσουν την ενότητα της οικογένειας εν όψη την αβεβαιότητα του μέλλοντος.
Και όμως, ακολουθεί η τελική σκηνή, η τιτανική πάλη του Ιμπραήμ με την ψυχή του, πριν την αποβίβαση στο πλοίο του ξεριζωμού. Σε αυτό το σημείο της αφήγησης νομίζω ότι παρα-πάει, δεν ξέρω εάν ταιριάζει με το σύνολο. Μέχρι τώρα υπήρχε μία αρμονία στην αφήγηση, αυτή η εσωτερική διαμάχη δεν προσφέρει κάτι ουσιαστικό. Η πραγματική μάχη έχει ήδη διεξαχθεί, η πλοκή έχει βρει το τέλος της για τους συμμετέχοντες και για τον αναγνώστη. Αυτές οι δύο σελίδες είναι παρά μία συμβολική ανακεφαλαίωση, μία τελευταία μελοδραματική υπερβολή που χαλάει την ισορροπία μεταξύ λυρισμού και ρεαλισμού που είχε δημιουργήσει με μαεστρία η συγγραφέας μέχρι αυτή την στιγμή.

Life Writing: Autobiography, Biography and Travel Writing in Contemporary Literature, Istanbul 2006.
GiritTurk forum

Μόλις έφτασε εν μέσω βροχής.... και μόλις είδα ότι η συγγραφέας το έχει υπογράψει! Το αρχίζω αμέσως!

EDIT 5/4/2009

Το βιβλίο σε νούμερα
122: Μέχρι αυτή την σελίδα κατάφερα να διαβάσω
113: Τόσες ήταν οι σελίδες που είχαν κείμενο
3: Τόσες σελίδες διάβασα στην Markan για να μπορέσει να μου επιβεβαιώσει ότι δεν είμαι υπερβολική
2: Τόσα άτομα άκουσαν δια ζώσης την άποψή μου για το βιβλίο
1: Τόσες εβδομάδες περίμενα για να μπορέσω να γράψω με καθαρό μυαλό την γνώμη μου

Θα γράψω γι’ αυτές τις 113 σελίδες που διάβασα.... για τις υπόλοιπες δεν ξέρω αλλά είμαι σίγουρη ότι η συγγραφέας δεν αλλάζει κάτι στο γράψιμό της.
Η υπερβολικά περιγραφική γραφή -σαν να ήταν σενάριο σε κινηματογραφική ταινία- χρησιμοποιώντας απίστευτου αριθμού παρομοιώσεις και κάτι λυρισμούς ή υπερβολές (ξεσπάσματα θα τα έλεγα εγώ) κάνουν τους ήρωές της να είναι σαν σκιές.


Ένα μικρό παράδειγμα περιγραφής από την σελ. 32:

«...Βυθίστηκαν στη σιωπή, ολάκερη η πλατεία, το πλήθος, τα πλατάνια, οι ακακίες, οι χαρουπιές, οι γάτες και οι κούκοι, τα κουνούπια, οι μέλισσες και ι κάμπιες. Τσιμουδιά δεν έβγαινε. Η σιωπή χαμήλωσε πάνω στα κεφάλια σαν σύννεφο έτοιμο να ξεσπάσει σε βροχή, τύλιξε τους ώμους, γλίστρησε γύρω από τα κορμιά, τυλίχτηκε στις πτυχές που έκαναν οι βράκες και πέρασε κι έφυγε από τις μύτες των στιβανιών τους. Τριγύρισε το μιναρέ του Χιουνκιάρ Τζαμί, ακριβώς δίπλα στην πλατεία, και μετά εισχώρησε από τα ανοιχτά παράθυρα μέσα στα σπίτια, πήγε και θρονιάστηκε πάνω στις γυναίκες, στα παιδιά, στα κελάρια, στα κιούπια με το λιόλαδο, στους ντενεκέδες με τα παξιμάδια, στην ψυχή των πάντων, έμψυχων και άψυχων.
Μια κραυγή, άγνωστο ποιανού, ακούστηκε μέσα από το πλήθος. Άδραξε την απλωμένη σιωπή, την εκσφενδόνισε σαν αδειανή κρασοκανάτα στον τοίχο και την έκανε θρύψαλα. Ύστερα άφησε πίσω της ένα κενό, που ήρθε να το γεμίσει το βουητό που υψώθηκε από τον κόσμο. Περιβολάρηδες που είχαν έρθει από τα πέριξ περιβόλια να πουλήσουν τα κηπευτικά τους στο έμπα της αγοράς, επαγγελματίες, στρατιώτες, γυναίκες, ο ιμάμης, οι χριστιανοί, οι στρατιώτες των προξενείων, οι ψαράδες, ο παπάς, η παπαδιά, τα παιδιά, όλοι μαζί φώναζαν και γύριζαν γύρω γύρω, σπρώχνονταν μεταξύ τους , παρασέρνονταν σαν βόλοι από το πλήθος, ούρλιαζαν, έκλαιγαν, έπεφταν και σηκώνονταν, γονάτιζαν, ξανάπεφταν, κρατούσαν το κεφάλι στα χέρια τους, χτυπιόταν, ξεφώνιζαν.
Μέσα από αυτό το αφηνιασμένο πλήθος, ακριβώς στη μέση, σηκώθηκε ένα μακρύ γυμνό χέρι. Ανάμεσα στα δάχτυλα κρατούσε ένα μαχαίρι που γυάλισε πιο πολύ από τον ήλιο που ήδη έκαιγε αυτή την ώρα. Η αντανάκλασή του θάμπωσε τα μάτια μέχρι τα γυροχώρια, μέχρι την Χαλέπα και τ’ Αλικιανού. Οι γυναίκες, που εκείνη την ώρα πότιζαν τους βασιλικούς στα περβάζια τους, έβαλαν τις φωνές και κρύφτηκαν στο σπίτι...»


Αυτό το γράψιμο, χωρίς να λέω ότι είναι κακό, εμένα δεν μου άρεσε, δεν είναι του γούστου μου και έτσι δεν κατάφερα να ολοκληρώσω το βιβλίο και κυρίως, δεν έγινα κοινωνός της τοποθέτησης της συγγραφέως. (Υπάρχουν διάφορες γνώμες γι' αυτό π.χ. δείτε ΕΔΩ ).


Αυτό που μου προκάλεσε αυτό το βιβλίο είναι μια ανάγκη να ψάξω λίγο περί του θέματος (π.χ. βρήκα, αλλά δεν το διασταύρωσα ακόμα, ότι κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο χωρισμός ανάμεσα στις διαφορετικές ταυτότητες δε γίνεται με βάση το έθνος αλλά με βάση τη θρησκευτική πεποίθηση, έτσι οι Τουρκοκρητικοί – εξισλαμισμένοι Έλληνες της Κρήτης- θεωρούνταν Τούρκοι) και να διαβάσω το «Αθώοι και Φταίχτες» της Μάρως Δούκα.

Ως Κρητικός συγκινούμαι από τέτοια θέματα. Θα το διαβάσω και θα επανέλθω!
Λοιπόν:
Η Σαμπά Αλτινσάι παρουσιάζει τη ζωή των Τουρκοκρητικών στα Χανιά , κυρίως τη συμβίωση τους με τους χριστιανούς Κρητικούς, τις δύσκολες στιγμές τις σχέσεις τους και την ανταλλαγή των πληθυσμών μέσα από τη νοσταλγία των ξεριζωμένων μουσουλμάνων. Χωρίζει τεχνηέντως τους Κρητικούς με βάση το θρήσκευμα και χαρακτηρίζει τις προσπάθειες των Κρητών για ξεσηκωμό και Ένωση με την Ελλάδα ως χάος. Η δε γλώσσα που χρησιμοποιούσαν δεν αναφέρει πως είναι ελληνική. Εξωραϊσμένες ρομαντικές καταστάσεις με αβανταδόρικα θέματα , ηρωικές προεκτάσεις στην λεβέντικη εκδοχή τους κάνει γαργάρα Δασκαλογιάννηδες, Χάληδες, Μελιδόνι, Αρκάδι. Έξυπνα εθνικιστικό φορτίζει από την ανάποδη και τους δικούς μας υπερπατριώτες. Για κάποιον που δεν πολυσκέφτεται αυτά που διαβάζει και δεν προβληματίζεται, ε, αυτός θα το διαβάσει μέχρι τέλους. Από λογοτεχνική σκοπιά, τίποτε ιδιαίτερο. Ανισοκατανομή του υλικού, μονομέρεια, στείρος βερμπαλισμός , ξεπερασμένες αφηγηματικοί μέθοδοι. Το διάβασα μέχρι τέλους επειδή με ενδιαφέρει το θέμα «Κρήτη»λόγω καταγωγής. Δεν θα το πρότεινα.

Έφτασε στο ταχυδρομείο πριν δυο μέρες αλλά σήμερα κατάφερα να το παραλάβω.Αρχίζω διάβασμα σύντομα.

Μετά από μέρες αξιώνομαι επιτέλους να γράψω τη γνώμη μου για το βιβλίο.Δεν μπορώ να πω ότι μου άρεσε αν και η υπόθεση δείχνει με μια πρώτη ματια να έχει ενδιαφέρον.Με κούρασαν οι περιγραφές και τα μεγάλα κεφάλαια(το γεγονός ότι διαβάζεις για ένα περιστατικό και στην επόμενη παράγραφο μπορεί να σε μεταφέρει σε άλλο σκηνικό με άλλα άτομα και μια εντελώς διαφορετική κατάσταση με μπερδεύει απίστευτα,σαν να έχω χάσει κάτι).Αρκετά ενδιαφέροντα όμως είναι τα κομμάτια όπου περιγράφει έθιμα των μουσουλμάνων που δεν γνώριζα,όπως είναι τα έθιμα του γάμου.Πάντως σίγουρα δεν είναι ένα βιβλίο που θα ξαναδιάβαζα.

Το έλαβα σήμερα και ξεκίνησα ήδη το διάβασμα στο μετρό. Σαν πρώτη εντύπωση μου φαίνεται λίγο κουραστικό.

Πριν από δύο περίπου χρόνια διάβασα το πρώτο βιβλίο που αναφερόταν στους Τουρκοκρήτες, το Αθώοι και Φταίχτες της Δούκα. Μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση και με είχε παρακινήσει να ψάξω να μάθω λίγα περισσότερα σχετικά με την ιστορία τους. Όταν ο aris1 ανακοίνωσε το bookring σκέφτηκα ότι ήταν ευκαιρία να διαβάσω πως είδε και η "άλλη πλευρά" το ξεριζωμό τους.

Όπως είπα και στο προηγούμενο j.e. το βιβλίο στην αρχή του είναι αρκετά κουραστικό. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί πολλές μεταφορές και υπερβολικά δραματικές περιγραφές που αποδυναμώνουν την αφήγηση. Ευτυχώς στη συνέχεια οι περιγραφές είναι πιο σπάνιες.

Αναπόφευκτα, διαβάζοντας το έκανα συγκρίσεις με το βιβλίο της Δούκα. Η κυριότερη διαφορά ήταν ότι στο μεγαλύτερο μέρος του Κρήτη μου, τα συναισθήματα που έβγαιναν από τις σελίδες ήταν οργή κι όχι πίκρα. Σίγουρα έχει να κάνει με το ότι η αφήγηση γίνεται άμεσα από ένα ήρωα που ζει τα γεγονότα, κι όχι από κάποιον της σύγχρονης εποχής. Δεν μπορώ να παραβλέψω όμως ότι διαβάζοντάς το έβλεπα έντονα τα στοιχεία που χώριζαν κι όχι τα στοιχεία που ένωναν τους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους Κρήτες.

Τελικά τι κρατάω από το βιβλίο; Το ότι διάβασα και μια άλλη προσέγγιση πάνω στους Τουρκοκρήτες και τα τελευταία λόγια ενός από τα παιδιά του ήρωα, που συμπυκνώνουν τον παραλογισμό στην ανταλλαγή πληθυσμών. "Μαμά, τώρα θα βλέπω όνειρα στα τουρκικά;"

edit: Το βιβλίο το έστειλα σήμερα στη maroula.